❝Η Διακήρυξη των 91❞: Όραμα Ελίτ ή Πολιτική Πρωτοβουλία Εκτός Κοινωνίας;

Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης
Πηγή: rodopipress.gr

Την τελευταία δεκαετία, η ελληνική πολιτική ζωή σημαδεύεται από επαναλαμβανόμενες απόπειρες διανοουμένων, τεχνοκρατών, και «γνωστών προσωπικοτήτων» να παρέμβουν στο δημόσιο διάλογο με διακηρύξεις. Από τους «58» του 2013 και το «Ποτάμι», έως την πρόσφατη Διακήρυξη των 91 (2025), η ίδια εικόνα επανέρχεται: κείμενα που φιλοδοξούν να εκφράσουν τη «λογική», τη «μετριοπάθεια» και την «εθνική υπευθυνότητα», αλλά που στην πράξη αποτυγχάνουν να συγκινήσουν την κοινωνία.

📍 Εισαγωγή

Την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου 2025, κυκλοφόρησε η λεγόμενη Διακήρυξη των 91 — μια κοινή πρωτοβουλία δεκάδων προσωπικοτήτων από την πολιτική, την επιστήμη και την επιχειρηματική ζωή της χώρας, με στόχο, όπως δηλώνεται, μια «επανεκκίνηση της Ελλάδας με όραμα και σχέδιο».

Όμως, παρά την αρχική της απήχηση σε κύκλους του Τύπου και του πολιτικού προσωπικού, η διακήρυξη προκαλεί σοβαρά ερωτήματα:
Αντικατοπτρίζει όντως τις ανάγκες της κοινωνίας ή απευθύνεται σε έναν στενό κύκλο επιρροής;
Και γιατί αγνοεί τελείως την περιφέρεια, τη Θράκη και τα κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα της εποχής;

1. Το περιεχόμενο της Διακήρυξης

Το κείμενο της διακήρυξης (διαθέσιμο στο rodopipress.gr) περιγράφει την ανάγκη μιας νέας εθνικής στρατηγικής για τη χώρα, με θεμέλια:

• Την ανασυγκρότηση θεσμών,

• Την τεχνολογική και παραγωγική αναβάθμιση,

• Την αξιοκρατία και το κράτος δικαίου.

Ωστόσο, η φρασεολογία, οι εννοιολογικές επιλογές και οι απουσίες του κειμένου δημιουργούν μια εικόνα πρωτοβουλίας περισσότερο “τεχνοκρατικής” και “φιλελεύθερης” παρά καθολικά πολιτικής ή κοινωνικά ανοιχτής.

2. Η πολιτική στόχευση: Νέο-κεντροδεξιά τεχνοκρατία

Παρά τη διακηρυγμένη «υπέρβαση κομμάτων», η πολιτική αισθητική και το ύφος της διακήρυξης είναι σαφώς εστιασμένα προς το χώρο της κεντροδεξιάς. Όροι όπως:

• «Αριστεία», «ανταγωνιστικότητα», «επιτελικό κράτος», «καινοτομία»,
  φέρνουν στο προσκήνιο το ιδεολογικό λεξιλόγιο των κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας από το 2019 και μετά.

Η απουσία εννοιών όπως:

• κοινωνική δικαιοσύνη,

• συλλογικά δικαιώματα,

• αναδιανομή,

• ενδυνάμωση πολιτών από τα κάτω,
  δείχνει πως πρόκειται για μια απόπειρα ηγεμονίας της μορφωμένης, φιλοευρωπαϊκής ελίτ — παρά για ευρεία κοινωνική κινητοποίηση.

Αυτός ο προσανατολισμός ενδέχεται να έχει υψηλό μορφωτικό εκτόπισμα, αλλά χαμηλή κοινωνική διεισδυτικότητα.

3. Αποκλεισμός της κοινωνίας: Το ελιτίστικο παράδοξο

Η διακήρυξη εμφανίζεται σαν «εθνική πρωτοβουλία» αλλά δεν προκύπτει από κοινωνικές διεργασίες. Δεν έχει αναφορά ούτε σε φορείς (σωματεία, κοινότητες, σύλλογοι), ούτε σε περιοχές εκτός της Αττικής, ούτε καν σε κοινωνικές τάξεις.

Δεν υπάρχει πουθενά η φωνή:

• του αγρότη από τον Έβρο,

• της νοσηλεύτριας από την Πάτρα,

• του άνεργου πτυχιούχου από τα Ιωάννινα,

• του μουσουλμάνου εκπαιδευτικού από την Κομοτηνή.

Η «επανεκκίνηση» μοιάζει έτσι σαν call-to-action μιας κοινωνικά αυτόνομης ελίτ, που απευθύνεται στους εαυτούς της και όχι στο σύνολο του λαού.

4. Η Θράκη: Μια χαρακτηριστική απουσία

Η πιο κραυγαλέα έλλειψη της διακήρυξης είναι η ολοκληρωτική αφαίρεση κάθε αναφοράς στη Θράκη.

Περιοχή με γεωστρατηγική σημασία, εθνικά ευαίσθητη, με έντονη δημογραφική κρίση, νεανική μετανάστευση, υψηλή ανεργία και μειονοτικά ζητήματα, η Θράκη απουσιάζει εντελώς από το κείμενο. Αυτό δείχνει:

• Αθηνοκεντρικότητα,

• Έλλειψη πολιτικής βούλησης για ισόρροπη ανάπτυξη,

• Αδιαφορία απέναντι στην περιφερειακή συμμετοχή στον δημόσιο λόγο.

Αυτό δεν είναι αθώο. Είναι πολιτική στάση — και ταυτόχρονα, μεγάλο εμπόδιο για τη δημιουργία ενός ειλικρινούς πανεθνικού μετώπου.

5. Ιστορικά παραδείγματα: Γιατί αποτυγχάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες

Η πολιτική ιστορία της μεταπολίτευσης περιέχει πολλά παραδείγματα απόπειρας υπερκομματικής κινητοποίησης:

• Το «Ποτάμι» (2014) γεννήθηκε με αντίστοιχα ερείσματα αλλά απέτυχε λόγω υπερβολικής προσκόλλησης στο Κέντρο και τη ΝΔ.

• Η «Πρωτοβουλία των 58» (2013), που στόχευε στην επανένωση της Κεντροαριστεράς, κατακερματίστηκε λόγω εσωτερικής αποξένωσης από τις βάσεις.

• Το κίνημα των «Παραιτηθείτε» (2016), χωρίς οργανωτικό βάθος και ταξική απεύθυνση, εκφυλίστηκε σε πρόσκαιρη αντίδραση.

Σε όλες τις περιπτώσεις, κοινός παρονομαστής της αποτυχίας ήταν η απουσία κοινωνικής συμμετοχής και διαβούλευσης, και ο εγκλωβισμός σε ένα στενό κύκλο εξουσίας, χωρίς λαϊκή γείωση.

Βλέπε ενδεικτικά τον παρακάτω πίνακα

Συγκριτικός Πίνακας Πολιτικών Πρωτοβουλιών στην Ελλάδα (2013–2025)

6. Από την κοινωνική αφαίρεση στην πολιτική αχρηστία;

Για να μην εξελιχθεί και η «Διακήρυξη των 91» σε μία ακόμη επίσημη εκδήλωση προθέσεων χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα, πρέπει επειγόντως να προσανατολιστεί:

🔹 Σε πιο ανοιχτές και διαφανείς διαδικασίες

Όχι μόνο ιδιωτικές συγκεντρώσεις και ψηφίσματα, αλλά διάλογο με κοινωνικές ομάδες, περιφέρειες, και τοπικές κοινωνίες.

🔹 Σε πολυφωνικές αναλύσεις

Με ένταξη φωνών από διαφορετικές ταξικές, πολιτισμικές, πολιτικές και γεωγραφικές καταβολές.

🔹 Σε κοινωνικά εμπεδωμένες στρατηγικές

Με βάση τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών — όχι μόνο με πολιτικά «οράματα» χωρίς εφαρμοστικότητα.

🔚 Συμπέρασμα

Η Διακήρυξη των 91 αποτελεί ένα σημαντικό σήμα ανησυχίας για τη μελλοντική πορεία της χώρας. Όμως, στην παρούσα της μορφή, δεν είναι επανεκκίνηση — είναι ανακύκλωση της πολιτικής ελίτ, χωρίς πραγματική επαφή με τις αγωνίες της κοινωνίας.

Και όσο η Θράκη, οι άνεργοι, οι γυναίκες, οι νέοι και οι παραμεθόριες περιοχές μένουν εκτός του πολιτικού φαντασιακού τέτοιων πρωτοβουλιών, τόσο η κρίση εκπροσώπησης στην Ελλάδα θα βαθαίνει.

Το ερώτημα δεν είναι αν «θέλουμε σχέδιο». Είναι ποιοι το φτιάχνουν, για ποιους — και με ποιους.

Παραπομπές

1. RodopiPress.gr, «Διακήρυξη 91 προσωπικοτήτων: Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως επανεκκίνηση με όραμα και σχέδιο», 2025.
   Διαθέσιμο στο: https://rodopipress.gr/diakiryxi-91-prosopikotiton-i-ellada-chreiazetai-epeigontos-epanekkinisi-me-orama-kai-schedio/

2. Παπαθεοδώρου, Π. (2019), Κοινωνία και Ελίτ στην Ελλάδα: Προκλήσεις και Αδιέξοδα, Εκδόσεις Πολιτεία.

3. Καψάλης, Μ. (2021), «Η πολιτική των διακηρύξεων και η απομάκρυνση από την κοινωνία», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής 12(3), σσ. 45-68.

4. Σταυρόπουλος, Γ. (2017), Περιφερειακή Πολιτική και Κοινωνική Συνοχή στη Νότια Ευρώπη, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις.

5. Tsakatika, M., & Tzelepis, D. (2020), «Political Participation in Peripheral Regions: The Case of Thrace, Greece», Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 22(2), 167-185.

6. Διεθνής Αναφορά για τη Θράκη (2024), «Η γεωπολιτική θέση της Θράκης και οι προκλήσεις ασφαλείας», Κέντρο Μελετών Ανατολικής Μεσογείου.