Ο Γεώργιος Μπάλτας, Καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, επισημαίνει ότι τόσο οι έρευνες του ΟΠΑ όσο και άλλων φορέων αναδεικνύουν τον αναβαθμισμένο ρόλο της τιμής στις αποφάσεις των καταναλωτών. Η υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης έχει μετατοπίσει το ενδιαφέρον τους στο κόστος των προϊόντων.
Συγκεκριμένα, ένα μεγάλο ποσοστό καταναλωτών (16% έως 56% ανά κλάδο) δηλώνει ότι έχει μειώσει την κατανάλωση βασικών αγαθών και υπηρεσιών λόγω των ανατιμήσεων. Η συμπεριφορά τους έχει γίνει λιγότερο παρορμητική, πιο οργανωμένη και προσεκτική. Επιπλέον, υπάρχει σαφής προτίμηση προς σταθερά φθηνότερες επιλογές, όπως τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, τα οποία προσφέρουν όχι μόνο εξοικονόμηση χρημάτων, αλλά και μείωση του χρόνου και κόπου αναζήτησης εναλλακτικών.
Οι καταναλωτές δεν είναι πλέον απαθείς, αλλά διαμορφώνουν αρνητική στάση απέναντι σε εταιρείες και μάρκες που θεωρούν ότι αδιαφορούν, υποκρίνονται ή αισχροκερδούν.
Ο Πληθωρισμός και οι Επιπτώσεις του στους Οικογενειακούς Προϋπολογισμούς
Ο κ. Μπάλτας τονίζει ότι, στον Ιούλιο του 2025, συμπληρώνεται σχεδόν μια τετραετία πληθωρισμού. Η συσσωρευτική μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή μεταξύ Ιουνίου 2021 και Ιουνίου 2025 είναι σχεδόν 20%. Σε κρίσιμους κλάδους, οι ανατιμήσεις είναι ακόμα μεγαλύτερες:
- Είδη διατροφής: 32%
- Ένδυση και υπόδηση: 22%
- Κόστος στέγασης: 24%
- Ηλεκτρικό ρεύμα: Κοντά στο 40% (ή και περισσότερο)
Αυτά τα μεγέθη είναι συντηρητικές εκτιμήσεις, και η πραγματικότητα που βιώνουν οι καταναλωτές μπορεί να είναι ακόμη πιο επιβαρυντική.
Το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος των καταναλωτών δαπανάται πλέον αναγκαστικά στην «τριάδα» των βασικών αναγκών: διατροφή, στέγαση και ενέργεια. Συχνά, το μηνιαίο κόστος κάλυψης αυτών των αναγκών υπερβαίνει το εισόδημα, οδηγώντας σε οικονομικό αδιέξοδο τους οικονομικά ασθενέστερους. Ωστόσο, η τριπλή αυτή πίεση επιφέρει ευρύτερη αναδιάταξη της καταναλωτικής δαπάνης, επηρεάζοντας όχι μόνο τους οικονομικά ασθενέστερους.
Προτεινόμενα Μέτρα για την Αντιμετώπιση της Ακρίβειας
Ο κ. Μπάλτας υπογραμμίζει ότι η ακρίβεια είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που απαιτεί συνδυασμό μέτρων για τη βελτίωση της θέσης του καταναλωτή. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής.
- Έλεγχος του κόστους ενέργειας για μείωση του κόστους παραγωγής και ζωής.
- Περιορισμός της ψηφιακής γραφειοκρατίας.
- Προστασία του ανταγωνισμού και αντιμετώπιση των ολιγοπωλίων.
- Πάταξη της αισχροκέρδειας με ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου.
- Επιμέρους μέτρα, όπως το “Καλάθι του Νοικοκυριού”, που παίζουν μικρό, αλλά θετικό ρόλο.
Η ακρίβεια επηρεάζει και τις επιχειρήσεις, αυξάνοντας το κόστος λειτουργίας και παραγωγής, καθιστώντας τες λιγότερο ανταγωνιστικές.
Τάση Εξοικονόμησης Χρημάτων στις Φετινές Διακοπές
Έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) για τις φετινές διακοπές (Ιούνιος 2025) αποκαλύπτει μια σαφή τάση εξοικονόμησης χρημάτων. Αυτό οφείλεται κυρίως στο μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα και το αυξημένο κόστος μετακίνησης και διαμονής.
Βασικά ευρήματα της έρευνας:
- Το 52% των ερωτηθέντων δεν προγραμματίζει διακοπές το καλοκαίρι του 2025.
- Από όσους σχεδιάζουν διακοπές, οι περισσότεροι (38%) θα απουσιάσουν για 8 έως 14 ημέρες, με τον μέσο χρόνο διακοπών να διαμορφώνεται στις 11,3 ημέρες.
- Η πλειονότητα επιλέγει εξοχικές κατοικίες (31% φιλοξενία, 23% διαμονή) ή ενοικιαζόμενα δωμάτια (21%), αποφεύγοντας τα ξενοδοχεία.
- Υπάρχει σαφής στροφή προς εγχώριους και πιο προσιτούς προορισμούς (60% ηπειρωτική Ελλάδα κοντά σε παραθαλάσσιες περιοχές, 28% νησιά), με αποφυγή ακτοπλοϊκών εισιτηρίων.
- Οι καταναλωτές υιοθετούν πιο οικονομικές λύσεις, με 50% να μαγειρεύει συχνά στις διακοπές και 62% να επισκέπτεται συστηματικά σούπερ μάρκετ ή μίνι μάρκετ.
- Το 53% δηλώνει ότι προτιμά να αγοράζει τοπικά προϊόντα, στηρίζοντας την τοπική οικονομία.
- Η δαπάνη για τρόφιμα εκτός εστίασης ανέρχεται σε 153 ευρώ, επιβεβαιώνοντας την τάση μαγειρέματος.
- Το 61% του κοινού θα μειώσει τη φετινή του δαπάνη για αγορές, με κύριους περιορισμούς το μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα (68%), το αυξημένο κόστος εισιτηρίων (32%) και διαμονής (30%).
Συνολικά, διαμορφώνεται μια εικόνα διακοπών με έμφαση στον έλεγχο των εξόδων και την ενίσχυση της διατροφικής αυτάρκειας. Η τοπική αγορά, ειδικά φούρνοι και αρτοποιεία, αλλά και σούπερ μάρκετ, έχουν σημαντική παρουσία στις επιλογές των καταναλωτών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
