Η σουφιστική κοινότητα Menzil, επί δεκαετίες μία από τις πλέον επιδραστικές ισλαμικές οργανώσεις στην Τουρκία, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο μιας σφοδρής εσωτερικής διαμάχης. Μετά τον θάνατο του πνευματικού της ηγέτη, Σεΐχη Αμπντουλμπακί Ελ-Χουσεΐνι, το 2023, η κληρονομιά του μετατράπηκε σε “μήλον της έριδος” μεταξύ των τριών γιων του: Σακί, Μουμπάρακ και Φατάχ Ελ-Χουσεΐνι. Η διαμάχη αυτή δεν αφορά μόνο την πνευματική καθοδήγηση των πιστών, αλλά και ένα εκτεταμένο οικονομικό και πολιτικό δίκτυο με βαθιές διασυνδέσεις με το καθεστώς Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα AKP.
Τί σημαίνει για την Θράκη το “Ισλαμικό δικαστήριο” της σέκτας Menzil ;
Το Menzil ως Παραθρησκευτικό Πλέγμα Εξουσίας
Το Menzil, παρακλάδι του τάγματος Νακσμπαντί με έδρα το Adıyaman, έχει αναπτύξει σημαντική επιρροή στον συντηρητικό μουσουλμανικό πληθυσμό της Τουρκίας. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και την εκκαθάριση της FETÖ, το Menzil ενίσχυσε τις σχέσεις του με την εξουσία του Ερντογάν, προσφέροντας θρησκευτική νομιμοποίηση και κομματική στήριξη. Αυτή η στενή σχέση οδήγησε σε διορισμούς πολυάριθμων οπαδών του Menzil σε κρίσιμες θέσεις, ιδίως στο Υπουργείο Υγείας, καθώς και σε κρατικές προμήθειες. Η κοινότητα ίδρυσε ένα δίκτυο επιχειρήσεων, ΜΚΟ, εκπαιδευτικών και υγειονομικών ιδρυμάτων, συνθέτοντας ένα de facto παρα-κρατικό δίκτυο επιρροής.
Η Διαμάχη των Αδελφών και η “Ιερή Προδοσία” στο Çorum
Η μετά θάνατον διεκδίκηση της ηγεσίας από τους τρεις γιους οδήγησε στη διάσπαση της κοινότητας σε τρεις αντίπαλες ομάδες. Η πρόσφατη σύγκρουση στο Çorum αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της διαμάχης. Τα αδέρφια Μουμπάρακ και Φατάχ, μέσω της εταιρείας Erol İnşaat, προσέφυγαν στη δικαιοσύνη διεκδικώντας την εκκένωση ενός κτιρίου “dergah” (θρησκευτικού χώρου) που ελέγχεται από την ομάδα του Σακί. Η εταιρεία ισχυρίστηκε ιδιοκτησία, ενώ ο αντίπαλος σύλλογος υποστήριξε ότι το κτίριο είναι “vakıf” (θρησκευτικό ίδρυμα) και λειτουργεί ως τζαμί και σχολείο.
Το πιο αμφιλεγόμενο σημείο της προσφυγής των Μουμπάρακ και Φατάχ ήταν η επίκληση του Επαναστατικού Νόμου 677 του 1925, ο οποίος απαγορεύει τις θρησκευτικές στοές και τάγματα. Αυτή η κίνηση, που προσβάλλει ευθέως τη θεμελιώδη φύση του ίδιου τους του τάγματος, χαρακτηρίστηκε ως “ιερή προδοσία” από τους υποστηρικτές του Σακί και προκάλεσε κύμα κατακραυγής στην κοινότητα.
Επιχειρήσεις και Χρηματοδοτικοί Βραχίονες του Menzil
Η διαμάχη δεν είναι ιδεολογική, αλλά ένας αγώνας για τον έλεγχο ενός τεράστιου μηχανισμού επιρροής. Το Menzil δραστηριοποιείται μέσω:
- Της ανεπίσημης Menzil Holding, με συμφέροντα σε κατασκευές, μεταφορές και υγεία.
- Του δικτύου Semerkand, που περιλαμβάνει τηλεοπτικούς σταθμούς, εκδοτικούς οίκους και σχολεία.
- Διαφόρων ΜΚΟ, όπως ο Σύλλογος Εθελοντών Çorum Semerkand, που λειτουργούν ως δίαυλοι χρηματοδότησης και προβολής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες έχουν συνάψει κρατικές συμβάσεις εκατομμυρίων λιρών, συχνά, σύμφωνα με καταγγελίες, χωρίς διαγωνιστικές διαδικασίες, υπογραμμίζοντας τις στενές σχέσεις με την κρατική μηχανή.
Το Δίπολο AKP – Menzil: Μια Συγκυριακή Συμμαχία
Η εξάρτηση του Menzil από την κρατική στήριξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διακυβέρνηση Ερντογάν. Το AKP χρησιμοποίησε την κοινότητα ως εργαλείο κατήχησης και κοινωνικού ελέγχου, καθώς και ως δεξαμενή ψήφων και παράλληλο δίκτυο επιρροής, ειδικά μετά την εξόντωση της FETÖ. Το Menzil, με τη σειρά του, ευθυγραμμίστηκε πλήρως με το καθεστώς, αποφεύγοντας την τύχη της FETÖ, αν και με σαφείς διεκδικητικούς ρόλους στην κρατική εξουσία.
Ωστόσο, καθώς ο Ερντογάν ενδέχεται να αποδυναμώνεται, οι αντιμαχόμενες φατρίες του Menzil φαίνεται να επιχειρούν επανατοποθέτηση, πιθανώς διαβλέποντας αλλαγή ισορροπιών και την ανάγκη ανεξαρτητοποίησης από την κεντρική εξουσία.
Συμπέρασμα
Η διαμάχη στο Menzil υπερβαίνει τα όρια ενός απλού “οικογενειακού εμφυλίου”. Αποτελεί την αντανάκλαση της αλληλοδιείσδυσης κράτους, θρησκείας και κεφαλαίου στην Τουρκία του Ερντογάν. Το μέλλον του Menzil, με τις πολυεθνικές του προεκτάσεις και τους εκατομμύρια πιστούς, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην κατεύθυνση του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ στη μετά-Ερντογάν εποχή.
Παραπάνω απεικονίζεται ένα χαρτογραφημένο δίκτυο διεθνούς επιρροής της κοινότητας Menzil, με κεντρικό κόμβο το ίδιο το τάγμα και διασυνδέσεις με θρησκευτικά, επιχειρηματικά και πολιτιστικά ιδρύματα. Από εκεί ξεδιπλώνονται οι δεσμοί του με χώρες της Ευρώπης, των Βαλκανίων και της Κεντρικής Ασίας μέσω συγκεκριμένων θεσμών (όπως το Beşir Derneği, το Semerkand Vakfı και κρατικούς μηχανισμούς όπως το Diyanet και την YTB).
