Γράφει ο Νϊκος Αρβανίτης
Από το Ίλιντεν έως τη Συμφωνία των Πρεσπών και τη Συνθήκη της Λωζάνης: πώς πολιτιστικές εκδηλώσεις επανανοηματοδοτούνται στη Δυτική Μακεδονία υπό τη σκιά γεωπολιτικών σχεδιασμών.
Κατά τους θερινούς μήνες, πολιτιστικές εκδηλώσεις στη Δυτική Μακεδονία συγκεντρώνουν επισκέπτες από Ελλάδα και γειτονικές χώρες. Ωστόσο, ορισμένα δρώμενα εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο η πολιτιστική έκφραση χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την αναβίωση αλυτρωτικών αφηγημάτων, ιδιαίτερα όταν συνδέονται με γεγονότα και σύμβολα που υπερβαίνουν τοπικές παραδόσεις.
Η επανάληψη αναφορών στην εξέγερση του Ίλιντεν (1903), με ρητορική περί «Μακεδονίας του Αιγαίου» ή «μακεδονικής διασποράς», τείνει να καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια ως συμβολικός πυρήνας εθνοπολιτικής προβολής, κυρίως από πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας ή της διασποράς.
Η Συμφωνία των Πρεσπών και τα όρια της ερμηνείας
Η Συμφωνία των Πρεσπών (2018) αποτέλεσε διπλωματικό ορόσημο, αποσκοπώντας στη σταθεροποίηση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, με βασικό άξονα την αποκήρυξη κάθε μορφής αλυτρωτισμού. Στο Άρθρο 8, το Δεύτερο Μέρος (Βόρεια Μακεδονία) αναλαμβάνει την υποχρέωση να αποφεύγει δημόσιες εκδηλώσεις ή σύμβολα που υπονοούν εδαφικές διεκδικήσεις ή ιστορική παραχάραξη.
Ωστόσο, η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της Βόρειας Μακεδονίας συνεχίζει, παρά τις δεσμεύσεις της, να παραβιάζει συστηματικά τη Συμφωνία. Καταγεγραμμένες περισσότερες από 700 φορές πρακτικές όπως η χρήση της ονομασίας «Μακεδονία» χωρίς γεωγραφικό προσδιορισμό, η δημόσια προβολή του Ήλιου της Βεργίνας και η χρήση του όρου «μακεδονικός/-ή/-ό» σε δημόσιους φορείς και οργανισμούς, παρά τις ρητές απαγορεύσεις, συνιστούν ουσιώδεις παραβιάσεις του άρθρου 60 της Σύμβασης της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών, υπονομεύοντας το πνεύμα και το γράμμα της συμφωνίας.[2]
Αλυτρωτικά τραγούδια και προπαγάνδα στα πανηγύρια της Δυτικής Μακεδονίας
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Newsbreak,[3] στα πανηγύρια της Δυτικής Μακεδονίας, ιδιαίτερα στην περιοχή της Φλώρινας, καταγράφεται συστηματική παρουσία τραγουδιών με αλυτρωτικό περιεχόμενο.
Οι στίχοι αναφέρονται σε «Μακεδονία του Αιγαίου», υμνούν κομιτατζήδες και διατυπώνουν επιθετικά μηνύματα όπως «Φύγετε, Έλληνες», αμφισβητώντας την ελληνική κυριαρχία και ταυτότητα της περιοχής. Η διάδοση τέτοιων βίντεο στο διαδίκτυο, με ελληνικούς υπότιτλους, ενισχύει την προπαγάνδα αυτή και επιδιώκει τη διεύρυνση της επιρροής σε τοπικό και διεθνές κοινό.
Προκλητικό Περιεχόμενο Εθνικιστικού Τραγουδιού στην Μελίτη Φλώρινας
Ένα βίντεο [4] που αναρτήθηκε στο YouTube από τον χρήστη Kire Trajkov, πιθανότατα κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για το Ilinden του 2024 στην Μελίτη Φλώρινα, αποκαλύπτει εθνικιστικό και αναθεωρητικό περιεχόμενο με έντονα ανθελληνικά μηνύματα.
Το βίντεο παρουσιάζει πλήθος ανθρώπων να χορεύουν ένα παραδοσιακό χορό, ενώ οι στίχοι του τραγουδιού, όπως μεταφράζονται σε ελληνικούς υπότιτλους, είναι άκρως προκλητικοί.
Μεταξύ άλλων, οι στίχοι καλούν τους Έλληνες να “φύγουν” και να “σταματήσουν να λένε ψέματα”, ισχυρίζονται ότι “οι Έλληνες κάνουν λάθος” και “κλαίνε πάνω σε λάθος τάφους”, υπονοώντας ότι ο Μέγας Αλέξανδρος είναι “βασιλιάς των Σκοπιανών”.
Επίσης, αναφέρονται στο “Μητέρα Μακεδονία” και στην ιστορική μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., ισχυριζόμενοι ότι ο Φίλιππος, βασιλιάς των Μακεδόνων, οδήγησε “έναν Μακεδονικό στρατό εναντίον της Ελλάδας”.
Το τραγούδι καταλήγει με τη διακήρυξη ότι “η αλήθεια θα λάμψει” και ότι “ο Αλέξανδρος είναι Μακεδόνας βασιλιάς”, επιβεβαιώνοντας έτσι τις αλυτρωτικές θέσεις και την προσπάθεια σφετερισμού της ελληνικής ιστορίας από εθνικιστικούς κύκλους στη Βόρεια Μακεδονία.
Η τουρκική παρουσία και η σκιά της Λωζάνης
Η επιρροή της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή προσθέτει μια γεωπολιτική διάσταση. Μέσω φορέων όπως το Yunus Emre Enstitüsü, η ΤΙΚΑ και το Ίδρυμα Maarif, η Τουρκία ασκεί σημαντική “ήπια ισχύ” στη Βόρεια Μακεδονία, ενισχύοντας μειονοτικές ταυτότητες με πολιτιστικά εργαλεία.
Παράλληλα, η παραβίαση των όρων της Συνθήκης της Λωζάνης (1923), ιδίως σε ό,τι αφορά τη Θράκη, υπογραμμίζει την ανάγκη τήρησης της αρχής της αμοιβαιότητας και του σεβασμού των μειονοτικών δικαιωμάτων.
Εντός της Θράκης, δράσεις παρακρατικών οργανώσεων συνδέονται με προωθητικές κινήσεις που αμφισβητούν την εθνική συνοχή, δημιουργώντας επιπλέον προκλήσεις στο ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Σύνορα χωρίς αλυτρωτισμούς, σύμβολα χωρίς παρερμηνείες
Η προβολή πολιτισμικής ταυτότητας είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Όταν όμως παραδοσιακά δρώμενα και σύμβολα χρησιμοποιούνται ως όχημα εθνικών αφηγημάτων ή έμμεσων διεκδικήσεων, εγείρονται σημαντικά ζητήματα που αφορούν την ουσία των διμερών σχέσεων και τη σταθερότητα της περιοχής.
Η Ελλάδα ,κατά δήλωση των αρμοδίων Αρχών, παραμένει προσηλωμένη στον διάλογο και τη συνεργασία, τονίζοντας ότι η πλήρης τήρηση των διεθνών συμφωνιών αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την ειρηνική συνύπαρξη στα Βαλκάνια.
Οι Εγκάθετοι της Θράκης συκοφαντούν την Ελλάδα σε διεθνές συνέδριο
Παραπομπές
[2] Επιτροπή Ελληνισμού Διασποράς, «Η παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών από τη Βόρεια Μακεδονία», https://epitropiellinismou.gr/post/499
[3] Newsbreak, «Ομοσπονδία Μακεδόνων: Οι Σκοπιανοί προπαγανδίζουν στα πανηγύρια με αλυτρωτικά τραγούδια», https://www.newsbreak.gr/ellada/889481/omospondia-makedonon-oi-skopianoi-propagandizoyn-sta-panigyria-me-alytrotika-tragoydia/
[4] Προκλητικό Περιεχόμενο Εθνικιστικού Τραγουδιού στο https://www.youtube.com/watch?v=iEMZGWeEUFk
σσ: Φωτό εξωφύλλου:Μουσείο Βασιλικών Τάφων των Αιγών (Βεργίνα).Το κεντρικό έκθεμα είναι η περίφημη χρυσή ασπίδα που βρέθηκε στον τάφο του Φιλίππου Β’, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου
