Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης
Τ’ Άη-Γιωργιού είναι μια από τις μέγιστες γιορτές όχι μόνο των Ελλήνων, μα και των γύρω Ορθοδόξων λαών, η οποία λαμπρύνεται ακόμη περισσότερο λόγω του Πάσχα, επειδή εορτάζεται πάντοτε μετά την Ανάσταση, είτε στις 23 Απριλίου είτε τη Λαμπροδευτέρα.
Άη-Γιώργης και Djurdjevdan
Οι σλαβικοί λαοί (Σέρβοι, Βούλγαροι, Ρώσοι, Ουκρανοί, Σλαβομακεδόνες), οι Ρουμάνοι, οι Αρμένιοι, οι Γεωργιανοί, οι Ορθόδοξοι Άραβες πολύ τιμούν τον Άγιο, και σημαντικά έθιμα, χοροί και τραγούδια συνδέονται με τη λατρεία του στην μέρα γνωστή ως Djurdjevdan.
Στο πέρασμα των χρόνων, τα Συναξάρια του Αη -Γιώργη αναμίχθηκαν με αρχαίους μύθους κι ο Άγιος συνδυάστηκε με θεούς και ήρωες των προχριστιανικών χρόνων, έγινε θρυλικός σαν τον Περσέα, φωτεινός σαν τον Απόλλωνα και το Μίθρα, άφοβος κι άτρωτος σαν τον Αχιλλέα.
Ο εορτασμός προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου είναι μια από τις σημαντικότερες γιορτές για τους Ρομά στην περιοχή των Νοτίων Βαλκανίων. Είναι μια από τις σπάνιες γιορτές που γιορτάζονται τόσο από Μουσουλμάνους όσο και από Χριστιανούς Ορθόδοξους Ρομά.
Κατά το ορθόδοξο εκκλησιαστικό έτος, η ημέρα του Αγίου Γεωργίου πέφτει στις 6 Μαΐου, αλλά οι εορτασμοί μπορεί να ξεκινήσουν νωρίτερα και να διαρκέσουν περισσότερο από μία ημέρα.
Herdelezi
Το μουσουλμανικό αντίστοιχο, Herdelezi, προέρχεται από το τουρκικό όνομα hıdrelez, το οποίο είναι μια ανάμειξη των Hızır και Elias. Σύμφωνα με τον θρύλο, μια συνάντηση μεταξύ του δημοφιλούς προστάτη Αγίου Hızır (αραβικά: el khadr – “ο πράσινος”) και του προφήτη Ηλία τον 9ο αιώνα ήταν η αρχή αυτής της κάποτε πολύ δημοφιλούς τουρκικής εορτής της άνοιξης.
Ακόμη και οι Τούρκοι και οι Μουσουλμάνοι των Βαλκανίων (Αλβανοί, Βόσνιοι, Πομάκοι, Τσιγγάνοι κλπ.) τον σέβονται και τον τιμούν ιδιαιτέρως, αναχωρώντας στις εξοχές, στα βουνά και στα λειβάδια την 6η Μαΐου (23 Απριλίου με το παλιό ημερολόγιο), όπου ψήνουν αρνιά, τραγουδούν, χορεύουν και στήνουν κούνιες στη χάρη του.
Είναι η λεγόμενη λαϊκή γιορτή του Χιντίρ Ελέζ ή Χιντρελές ή Εντερλέζι, πανάρχαια γονιμική γιορτή,πίσω από την οποία κρύβεται επιμελώς το προϊσλαμικό, χριστιανικό υπόβαθρο των λαών αυτών.
Σαράντα μέρες περίπου μετά την εαρινή ισημερία ο ερχομός της άνοιξης, το Εντερλέζι για τους Ρομά το οποίο γιορτάζουν με μουσικές, χορούς και φαγοπότι.
Ξεκινάει από την προηγούμενη ημέρα με κουρμπάνια στις αυλές των σπιτιών. Πηγαίνουν στο ποτάμι πέρνουν νερό και φρέσκα κλαδιά δένδρων και ανήμερα στήνουν γλέντι με μουσικές και χορούς.
Στους Πομάκικους οικισμούς ορεινού όγκου της Ροδόπης και στους τρεις νομούς της Θράκης γιορτάζεται με παραλλαγές. Οι νέοι κυρίως χαίρονται τη φύση φτιάχνοντας κούνιες στο δάσος ή δίπλα στα ποτάμια.
Θραξ Ιππεύς
Ειδικά στις περιοχές της Θράκης, εσωτερικής και παραλιακής, της Προποντίδας και της Βορειοδυτικής Μικρασίας (Βιθυνία, Μυσία, Τρωάδα) ο Άη-Γιώργης επικάλυψε κι αντικατέστησε την τοπική λατρεία ενός αρχαιότατου λαϊκού ιππέα ήρωα, με θεϊκές διαστάσεις, που καλείται συμβατικά «Θραξ Ιππεύς», ο οποίος αγαπήθηκε πάρα πολύ από τους αρχαίους λαούς εκείνων των περιοχών, ακόμη κι όταν εξελληνίστηκαν πλήρως, καθώς μαρτυρούν τα χιλιάδες ανάγλυφα που τον απεικονίζουν καβαλάρη, νέο και λεβέντη, ακριβώς όπως ο Χριστιανός Άγιος.
Η λατρεία του Θρακός Ιππέως ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στην καρδιά του λαού, ώστε κατά τα πρώτα βυζαντινά χρόνια αναζητήθηκε κάποιο αντίστοιχο πρόσωπο από το χριστιανικό αγιολόγιο, ένας νέος κι όμορφος καβαλάρης «αρματωμένος με σπαθί και με χρυσό κοντάρι», μα και με χίλιες θαυματουργικές ιδιότητες στο όνομα του Χριστού, για να παταχθεί η ειδωλολατρία και να θριαμβεύσει ο Χριστιανισμός.
Ανάγλυφες στήλες, που εικονίζουν τον Θράκα Ήρωα Ιππέα βρέθηκαν και στη Βουλγαρία, όπου εκτίθενται στο μουσείο της Σόφιας, ανερχόμενες σε εκατοντάδες, εξίσου αρκετές στο μουσείο της Φιλιππούπολης, της Καβάλας, της Κομοτηνής, της Δράμας, της Λήμνου, των Σερρών, της Κομοτηνής, των Φιλίππων, της Ξάνθης, της Αμφίπολης, της Θάσου, των Θηβών κ.α. εμπλουτισμένες με επιγραφές.
“Ο Καιρός των Τσιγγάνων”: Μία άγνωστη σκοτεινή ιστορία
Μια ποιητική εικόνα του Ederlez μάς δίνει ο Emir Kusturica στην ταινία του “Ο Καιρός των Τσιγγάνων” μέσα από την σκοτεινή ιστορία του τραγουδιού «Djurdjevdan».
Είναι άγνωστο ότι την 6/3/1942 οι Κροάτες Φασίστες Ουστάσι μετέφεραν 3.000 Σέρβους από το Σεράγεβο στο Γιασένοβατς με τραίνα σε ασφυκτικές συνθήκες εκ των οποίων επέζησαν οι 2.000 που κρατήθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης κι εξ’αυτών επέζησαν οι 200. Τόσο γράφθηκαν και οι στίχοι του γνωστού τραγουδιού που σήμερα είναι ο Ύμνος όλων των Ρομά στα Βαλκάνια
Για Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, ο Άη Γιώργης για ακόμη μία φορά σκοτώνει τον κακό δράκο σηματοδοτείται έτσι η αρχή της νέας εποχής, το ξεκίνημα ενός νέου κύκλου, η νίκη του καλού επί του κακού, η άνθιση, η γονιμότητα, o έρωτας και η ομορφιά.
