Οι ανακοινώσεις του 12ου Συνεδρίου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) για τη διάλυσή του και το τέλος του ένοπλου αγώνα κατά της Τουρκίας, όπως ήταν αναμενόμενο, προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον των διεθνών αναλυτών για τις επερχόμενες εξελίξεις.
“Το 12ο Συνέδριο του PKK αποφάσισε να διαλύσει την οργανωτική δομή του PKK και να βάλει τέλος στη μέθοδο του ένοπλου αγώνα», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η ένοπλη κουρδική οργάνωση, η οποία είχε κάνει νωρίτερα γνωστό πως πραγματοποίησε συνέδριο την περασμένη εβδομάδα.
To PKK ανέφερε ότι στο εξής οι σχέσεις Τούρκων-Κούρδων πρέπει να επαναπροσδιοριστούν. Εξέφρασε παράλληλα την πεποίθηση ότι τα κουρδικά πολιτικά κόμματα θα εκπληρώσουν την ευθύνη τους για τη σύσταση της κουρδικής δημοκρατίας και τη διασφάλιση του σχηματισμού ενός κουρδικού δημοκρατικού έθνους.
Η διάλυση του PKK έχει ευρύτερες επιπτώσεις για τους Κούρδους
Η απόφαση του PKK να διαλυθεί είναι σημαντική όχι μόνο για την εσωτερική πολιτική σκηνή στην Τουρκία, αλλά και για τον διακρατικό κουρδικό αγώνα για αναγνώριση και αυτονομία. Οι περιφερειακές επιπτώσεις αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία δεδομένων των εξελίξεων στο εσωτερικό της Συρίας, όπου το τέλος του καθεστώτος Μπάαθ άνοιξε τις πόρτες για την επισημοποίηση της κουρδικής αυτονομίας στο βορρά. Μπορεί επίσης να οδηγήσει στον τερματισμό της στρατιωτικής αντιπαράθεσης στο βόρειο Ιράκ, όπου την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε αξιοσημείωτη έξαρση των συγκρούσεων μεταξύ των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και των μαχητών του PKK. Παρ’ όλα αυτά, η απόφαση του PKK είναι πρωτίστως σημαντική για την εσωτερική πολιτική κατάσταση και την κατάσταση ασφαλείας στην Τουρκία.
Η εξέγερση του PKK στην Τουρκία έχει ενταθεί από το τέλος της ειρηνευτικής διαδικασίας μεταξύ Μαρτίου 2013 και Ιουλίου 2015. Αυτό, σύμφωνα με τη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων (ICG), οδήγησε στη δολοφονία 7.152 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων 1.492 Τούρκων μελών του προσωπικού ασφαλείας, 4.786 μαχητών του PKK, 646 πολιτών και 226 άγνωστων ατόμων. Η τρίτη φάση της εξέγερσης του PKK από τον Ιούλιο του 2015, όταν το PKK επανέλαβε τον ένοπλο αγώνα μετά την διετή εκεχειρία, προφανώς οδήγησε σε σοβαρή αναταραχή εντός του ευρύτερου κουρδικού κινήματος στην Τουρκία. Ενώ η πλειονότητα αυτών των θυμάτων έχει αναφερθεί στη νοτιοανατολική Τουρκία, ορισμένα έχουν επίσης σημειωθεί στη βόρεια Συρία και το Ιράκ κατά τη διάρκεια τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων σε στρατόπεδα του PKK.
Πολιτικό άσυλο αναζητούν οι ηγέτες του PKK
Σύμφωνα με πηγές του βετεράνου τούρκου δημοσιογράφου Μουράτ Γετκίν έχει ξεκινήσει ένας αγώνας δρόμου σχετικά με την τύχη των ηγετών του PKK στο Καντίλ και αλλού.
Ο νυν ηγέτης του PKK, Τζεμίλ Μπαγίκ, έχει δηλώσει ότι είναι βέβαιο πως θα συλληφθούν και θα φυλακιστούν όλοι οι ηγέτες της οργάνωσης αν επιστρέψουν στην Τουρκία. Υψηλόβαθμα μέλη του ΡΚΚ φέρεται να αναζητούν χώρες -κυρίως, στην Ευρώπη- όπου μπορούν να ζητήσουν πολιτικό άσυλο, με την έγκριση της Τουρκίας.
Μετά την ιστορική απόφαση της οργάνωσης Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) να τερματίσει τον ένοπλο αγώνα «τίθεται το ζήτημα για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί από εδώ και στο εξής. Τι θα γίνει για παράδειγμα με την παράδοση των όπλων και τους μαχητές της οργάνωσης», διερωτώνται οι διεθνολόγοι με εμπειρία σε ανάλογες περιπτώσεις.
Παρακολουθώντας τις κουρδικές πηγές, όπως λχ το φιλοκουρδικό πρακτορείο ειδήσεων ANF, η οργάνωση απαιτεί νομικές εγγυήσεις για τη διασφάλιση της διαδικασίας. Εκτός αυτού, το ΡΚΚ είχε συνδέσει τη διάλυσή του με την προϋπόθεση ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν να “είναι σε θέση να ζήσει και να εργαστεί υπό ελεύθερες συνθήκες”. Mέχρι στιγμής τίποτα σχετικό δεν έχει γίνει γνωστό. Ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν πάντως είχε απορρίψει κατηγορηματικά μια απελευθέρωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν.
Ειδικοί βλέπουν διάφορους λόγους πίσω από την απόφαση του ΡΚΚ. Πρώτον, η οργάνωση έχει αποδυναμωθεί στο Ιράκ από τις τουρκικές επιθέσεις. Την ίδια στιγμή ολοένα και δυνατότερες γίνονται οι φωνές των κουρδικών πληθυσμών για τερματισμό των ένοπλων συγκρούσεων. Επιπλέον, ο πόλεμος στη Γάζα, η αποδυνάμωση του Ιράν και η ανατροπή στη Συρία έχουν δημιουργήσει ένα κενό εξουσίας στην περιοχή, το οποίο τόσο οι Κούρδοι όσο και η Τουρκία επιδιώκουν να διαμορφώσουν.
Εκτός αυτού, είναι πιθανό να έχει διαδραματίσει, όχι αμελητέο ρόλο, η επιδίωξη του προέδρου Ερντογάν να προχωρήσει σε συνταγματική μεταρρύθμιση προκειμένου να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για πρόεδρος. Για τον σκοπό αυτό, χρειάζεται τις ψήφους του φιλοκουρδικού κόμματος.
Πόσο αξιόπιστη είναι η απόφαση;
Η ορμή προς τον τερματισμό των ενεργών συγκρούσεων και την επανέναρξη της ειρήνης με τους Κούρδους στην Τουρκία ξεκίνησε μετά την θανατηφόρα επίθεση την οποία ανέλαβε το ΡΚΚ στις 23 Οκτωβρίου 2024, στα κεντρικά γραφεία της Turkish Aerospace Industries -μιας εθνικής εταιρείας κατασκευής αμυντικών συστημάτων- στην Άγκυρα, η οποία προκάλεσε πέντε θανάτους και 22 τραυματισμούς. Αυτό ώθησε τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να προβούν σε μαζικά αντίποινα εναντίον στόχων του ΡΚΚ εντός της Τουρκίας και κρησφύγετων στη βόρεια Συρία και το Ιράκ, τα οποία προκάλεσαν δεκάδες θύματα.
Αν και οι λεπτομέρειες είναι ασαφείς, οι επιθέσεις και τα αυξανόμενα θύματα ώθησαν την τουρκική εθνικιστική και κουρδική ηγεσία να αναζητήσουν μια άλλη ειρηνευτική διαδικασία. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πρωτοβουλία ξεκίνησε από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, βουλευτή και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της Τουρκίας και ηγέτη του υπερεθνικιστικού κοσμικού Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), κατόπιν εντολής του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ζήτησαν για άλλη μια φορά την παρέμβαση του 76χρονου Οτσαλάν, ο οποίος παραμένει σε απομόνωση στις φυλακές του νησιού Ιμραλί στη Θάλασσα του Μαρμαρά από το 1999. Ήταν ο Οτσαλάν που ίδρυσε το PKK το 1978 και το οδήγησε σε εξέγερση από το 1984 μέχρι την κράτησή του από το Ναϊρόμπι της Κένυας το 1999.
Αν και το γεγονός ότι ο Οτσαλάν ζήτησε τη διάλυση του κινήματος του ΡΚΚ ενώ βρισκόταν στη φυλακή εγείρει ανησυχίες ότι μπορεί να έγινε υπό πίεση, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις αξιοπιστίας, δεδομένου ότι οι ηγέτες του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) είχαν συναντηθεί με τον φυλακισμένο Κούρδο ηγέτη αρκετές φορές από τον Οκτώβριο του 2024. Στις 27 Φεβρουαρίου 2025, οι εκπρόσωποι του DEM ήταν αυτοί που διάβασαν την επιστολή του Οτσαλάν στον Τύπο, αφού τον συνάντησαν στη φυλακή νωρίτερα μέσα στην ημέρα, ανακοινώνοντας την έκκληση για αφοπλισμό του ΡΚΚ.
Αναζητώντας την επόμενη κουρδική ηγεσία
Ανεξάρτητα από τις συνθήκες της ανακοίνωσης της διάλυσης του PKK, η πραγματική επιτυχία της κίνησης θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της τουρκοκουρδικής ειρηνευτικής διαδικασίας και την τελική επίλυση του κουρδικού ζητήματος μέσω μιας πολιτικής διαδικασίας. Για τον κουρδικό πληθυσμό στην Τουρκία, ιδίως τους νέους, η πιο σημαντική πτυχή είναι ο σεβασμός και η αναγνώριση της ξεχωριστής κουρδικής ταυτότητας και του πολιτισμού τους από το τουρκικό κράτος, την κυβέρνηση και τους Τούρκους εθνικιστές. Αυτό θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί, δεδομένων των ιστορικών, εθνοτικών και πολιτιστικών βαρών που κουβαλούν οι δύο ομάδες από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη δημιουργία της Δημοκρατίας της Τουρκίας.
Ωστόσο, αυτό που εμπνέει ελπίδα είναι η αυξανόμενη τάση της κουρδικής ηγεσίας στην Τουρκία για την ανάγκη να σταματήσει η βία και η προσπάθειά της να ιδρύσει μια αξιόπιστη πολιτική εναλλακτική. Η γενεαλογική μετατόπιση στην κουρδική ηγεσία στην Τουρκία είναι επίσης αξιοσημείωτη. Η νέα γενιά Κούρδων ηγετών, όπως ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο φυλακισμένος ηγέτης του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP), ο οποίος ήρθε τρίτος στις προεδρικές εκλογές του 2014 και ο οποίος είχε ηγηθεί των κουρδικών πολιτικών φιλοδοξιών κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας του 2013-15, έχει προσελκύσει μεγαλύτερο κοινωνικοπολιτικό κοινό στην Τουρκία από το PKK. Ομοίως, οι συνηγέτες του DEM, Τουλάι Χατιμογουλάρι και Τουντσέργ Μπακιρχάν, τείνουν περισσότερο προς μια δημοκρατική και πολιτική διαδικασία για την επιβεβαίωση της κουρδικής ταυτότητας αντί να ακολουθήσουν την πορεία μιας ένοπλης εξέγερσης.
Περιφερειακή και γεωπολιτική διάσταση
Ωστόσο, δεν είναι μόνο η εσωτερική τουρκική κατάσταση που μπορεί να ώθησε τον Οτσαλάν και το ΡΚΚ να σταματήσουν τη βία και να αναζητήσουν πολιτική διέξοδο. Η ταχέως μεταβαλλόμενη περιφερειακή γεωπολιτική κατάσταση και η τοποθέτηση του κουρδικού ζητήματος σε αυτήν είναι αξιοσημείωτη. Δεδομένης της μεταβαλλόμενης πολιτικής κατάστασης στη Συρία και, σε κάποιο βαθμό, του αντίκτυπου των περιφερειακών γεωπολιτικών αλλαγών στο Ιράν και το Ιράκ, το ΡΚΚ είχε θέσει σε μειονεκτική θέση. Το ΡΚΚ είχε φτάσει σε ένα στάδιο όπου η συνέχιση μιας εξέγερσης δεν ήταν πλέον βιώσιμη και είχε καταστεί αντιπαραγωγική για το ευρύτερο κουρδικό κίνημα για πολιτική αυτονομία και αυτοδιάθεση, ιδίως δεδομένης της ασυμμετρίας ισχύος σε σύγκριση με το τουρκικό κράτος και των αυξανόμενων θυμάτων που του προκάλεσαν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις.
Η μεταβαλλόμενη περιφερειακή γεωπολιτική κατάσταση δυσκόλεψε επίσης το ΡΚΚ να συνεχίσει να διεξάγει εξέγερση εναντίον της Τουρκίας, δεδομένης της κατάστασης στη Συρία και το Ιράκ και της πίεσης από το Ιράν κατά του κουρδικού κινήματος. Ο Οτσαλάν μπορεί επίσης να έχει συνειδητοποιήσει τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει η εξέγερση του ΡΚΚ στα κέρδη που έχει καταφέρει το κουρδικό κίνημα στη Συρία από το 2011. Αν και είναι δύσκολο να πούμε οτιδήποτε με κάποια βεβαιότητα, δεδομένης της εσωτερικής δυναμικής στη Συρία από την πτώση του Άσαντ στις 8 Δεκεμβρίου 2024, η πιθανότητα οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) υπό την ηγεσία του Μαζλούμ Κομπάνι να δημιουργήσουν μια επίσημα αυτόνομη περιοχή του Συριακού Κουρδιστάν (Ροζάβα) στη βόρεια Συρία έχει αυξηθεί. Αυτό, εάν συμβεί, θα είναι παρόμοιο με την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) στο βόρειο Ιράκ, και η κουρδική ηγεσία στην Τουρκία κατανοεί ότι η συνέχιση της εξέγερσης του ΡΚΚ θα αποδυνάμωνε τη θέση του κουρδικού κινήματος στη Συρία.
Οι Κούρδοι στο Ιράν, επίσης, βρέθηκαν στο στόχαστρο της καταστολής και της βίας του ιρανικού κράτους μετά το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών μετά τη δολοφονία της Τζίνα (Μαχσά) Αμίνι τον Σεπτέμβριο του 2022. Και εδώ, οι κουρδικές φιλοδοξίες για πολιτική, οικονομική και πολιτιστική αναγνώριση παρέμειναν σε κίνδυνο. Και στο Ιράκ, οι Κούρδοι αντιμετώπισαν προκλήσεις μετά το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του 2017, το οποίο ένωσε τις τέσσερις περιφερειακές χώρες με σημαντικούς κουρδικούς πληθυσμούς – το Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και την Τουρκία – για να ματαιώσουν κάθε πιθανότητα προόδου στις κουρδικές φιλοδοξίες.
Η επόμενη μέρα
Υπό αυτές τις συνθήκες, η είδηση για τη διάλυση του PKK υπογραμμίζει τις μετατοπίσεις στις κουρδικές φιλοδοξίες και την αναζήτηση αναγνώρισης και αυτονομίας. Είναι επίσης ενδεικτική των ευρύτερων αναταραχών που αντιμετωπίζουν τα κουρδικά κινήματα σε όλη τη Μέση Ανατολή, τα οποία έχουν παραμείνει κατακερματισμένα και διάχυτα παρά την κοινή και συλλογική κοινωνικοπολιτική τους ταυτότητα. Είναι πιθανό ότι στο μέλλον οι Κούρδοι θα συνεχίσουν να επικεντρώνονται στη δημιουργία ενός χώρου μέσω της πολιτικής συμμετοχής και του ακτιβισμού της κοινωνίας των πολιτών στις αντίστοιχες χώρες τους και θα αποφύγουν να εμπλακούν στην περιφερειακή ροή που είναι πιθανό να βιώσει αβεβαιότητα και αναταραχή, όπως είχε παρατηρηθεί, τουλάχιστον από την Αραβική Άνοιξη του 2010-11.
Πηγή: Newsfire.gr
