Berrin Sönmez: Από τη μαντίλα στη δημόσια διαμαρτυρία – και η σκιά των κατηγοριών για «FETÖ»

Η αφορμή: Ένα κήρυγμα που άναψε φωτιές

Την Παρασκευή 1 Αυγούστου 2025, η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet) εκφώνησε κήρυγμα σε όλα τα τζαμιά της χώρας με θεματολογία «απευθυνόμενη στις γυναίκες». Σύμφωνα με επικριτές, το περιεχόμενο υπονοούσε πως η μαντίλα θα μπορούσε να καταστεί υποχρεωτική στο μέλλον, ως «αντίποινα» για την περίοδο της απαγόρευσης κατά την «28η Φεβρουαρίου» (1997–2008).

Ανάμεσα στις αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν, ξεχώρισε εκείνη της ακαδημαϊκού και συγγραφέως Berrin Sönmez, η οποία δήλωσε:

«Αν μια μέρα η μαντίλα γίνει υποχρεωτική σε αυτή τη χώρα, θα την βγάλω. Τη βγάζω τώρα, πριν φτάσουμε εκεί.»

Με τη συμβολική αυτή κίνηση, η Sönmez θέλησε να στείλει μήνυμα ενάντια στην πολιτικο-θρησκευτική επιβολή της ενδυμασίας στις γυναίκες.

Σεμνότητα και Υποταγή: Η Γυναίκα στο Πολιτικό Ισλάμ της Θράκης – Το Δόγμα της Diyanet στην Καθημερινότητα της Θράκης

Το φορτισμένο σύμβολο της μαντίλας

Η μαντίλα στην Τουρκία υπήρξε για δεκαετίες επίκεντρο πολιτικής αντιπαράθεσης:

• Δεκαετία ’90 – αρχές 2000: Σύμβολο διεκδίκησης θρησκευτικής ελευθερίας, σε αντιπαράθεση με την κρατική απαγόρευση.

• Μετά το 2010: Εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης για το κυβερνών ισλαμιστικό μπλοκ και ένδειξη κοινωνικής συμμόρφωσης με τις επιταγές του καθεστώτος.

Η δημόσια αφαίρεσή της από γυναίκα που την φορούσε επί μακρόν, λειτουργεί πλέον ως πράξη ανοιχτής αντίστασης.

Η σκιά της «FETÖ» και η απάντηση

Λίγες ημέρες μετά την κίνηση της Sönmez, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι αποτελεί μέλος της FETÖ, υποστηρίζοντας πως η ενέργειά της εξυπηρετεί σχέδιο δυσφήμησης κρατικών θεσμών.

Η ίδια απαντά κατηγορηματικά:

«Πάντα έμενα μακριά από τους Γκιουλενιστές, στάθηκα ευθέως εναντίον τους. Όχι μετά το 2013, αλλά από τη δεκαετία του 1980.»

Υπενθυμίζει ότι ακόμη και την περίοδο της απαγόρευσης μαντίλας, ο ίδιος ο Φετουλάχ Γκιουλέν είχε χαρακτηρίσει την μαντίλα «λεπτομέρεια» και προέτρεπε τις φοιτήτριες να σπουδάζουν με ακάλυπτο κεφάλι.

Παλαιότερες αντιπαραθέσεις

Η Sönmez αναφέρεται σε περιστατικό από συζήτηση σε γυναικεία ομάδα, όταν στη διάρκεια της υπόθεσης «Εργκένεκον» είχε εκφράσει την άποψη ότι επρόκειτο για σύγκρουση μεταξύ διαφορετικών «κλίκων» του βαθέος κράτους, περιλαμβανομένης και της ισλαμιστικής πτέρυγας.

Η κριτική της προς τον Γκιουλέν είχε τότε προκαλέσει αντιδράσεις, με γνωστή φιλοκυβερνητική δημοσιογράφο να της λέει:

«Δεν σέβεσαι τον δάσκαλο.»

Το πολιτικό πλαίσιο

Η υπόθεση φανερώνει δύο παράλληλες τάσεις της τουρκικής πραγματικότητας:

1. Ενίσχυση της παρεμβατικότητας της Diyanet στη διαμόρφωση κοινωνικών και ιδιωτικών πρακτικών, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις γυναίκες.

2. Χρήση της ταμπέλας «FETÖ» ως μέσου πολιτικής απαξίωσης, ακόμα και απέναντι σε πρόσωπα που είχαν μακροχρόνια κριτική στάση προς το κίνημα Γκιουλέν.

Τι έπεται

Η Sönmez δηλώνει αποφασισμένη, εφόσον συνεχιστούν οι προσπάθειες να την εμφανίσουν ως μέλος FETÖ, να αποκαλύψει συγκεκριμένα ονόματα και περιστατικά.

Το γεγονός έχει ήδη λάβει μεγάλη δημοσιότητα, τροφοδοτώντας έναν ευρύτερο διάλογο στην Τουρκία για το δικαίωμα των γυναικών να καθορίζουν την εμφάνισή τους, αλλά και για τα όρια της πολιτικής εκμετάλλευσης θρησκευτικών συμβόλων.