Η νύχτα έγινε μέρα και οι φλόγες του Σάγια ή της Σαγιάς σκόρπισαν θαλπωρή, ζεστασιά και αναζοπύρωσαν τις μνήμες για τις χαμένες, τις αλησμόνητες και τις νέες Πατρίδες. Όπως κάθε χρόνο τηρείται το πανάρχαιο πατροπαράδοτο έθιμο, αυτό του ανάμματος της «Σαγιάς» που έφεραν το 1924 μαζί τους, οι πολύπαθοι πρόσφυγες πρόγονοί μας από την Καππαδοκία και γιορτάζεται καθε χρονο με κάθε επισημότητα στις 5 Ιανουαρίου παραμονή των Φώτων στους Ασκητές Ροδόπης.
Οι χριστιανοί άναβαν το βράδυ της παραμονής των Θεοφανείων φωτιές ( την αποκαλούμενη ΣΑΓΙΑ) στις πλατείες, στην αυλή της εκκλησίας και στα σταυροδρόμια των χωριών τους. Την φωτιά άναβε, όποιος έδινε τα περισσότερα χρήματα σε δημοπρασία. Κατόπιν χορεύανε γύρω από τη φωτιά με πρώτο τον παπά του χωριού, τους ψάλτες και το πλήθος, ψάλλοντας το: «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου Κύριε…».
Σύμφωνα με το έθιμο ο πυροδότης έπρεπε να είναι άνδρας στην πρώτη νιότη του, ή αρραβωνιασμένος, ή νιόπαντρος. Οι γυναίκες δεν συμμετείχαν στη δημοπρασία. Αν κάποια γυναίκα επιθυμούσε πολύ να είναι αυτή, που θα άναβε τη σαγιά ή το είχε τάμα , έβαζε κάποιο παλικάρι να πλειοδοτήσει για λογαριασμό της.
Όταν έπεφτε η φωτιά και χαμήλωνε το ύψος της φλόγας, τα παλικάρια του χωριού πηδούσαν πάνω από τη φωτιά και οι νοικοκυρές έπαιρναν καπνίζοντα ξύλα και τα βάζανε στο κοτέτσι για να γεννούν οι κότες και καψαλίζανε τις ουρές των ζώων για να ψοφούν τα ζωύφια.
Το έθιμο του Σαγιά το έφεραν «από την πατρίδα, στη νέα πατρίδα» οι 35 οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στους Ασκητές από το Αναργυράσιο (Αγιρνάς) και Ταξιάρχης (σημερινό Kayabag) της Καισαρείας.
Για αυτό και άλλωστε υπάρχει παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Ταξιάρχη , πάνω από τον οικισμό!!!
Το δίδαγμα του εθίμου… ο φωτισμός, η εξυγίανση-κάθαρση, η επικράτηση του φωτός-καλό, έναντι του σκότους-κακό. Ο χορός γύρο από την φωτιά και τα κεράσματα είναι τα επινίκια.
Για το νόημα, τη σημασία και το συμβολισμό του εθίμου υπάρχουν πολλές εκδοχές και πολλές ερμηνείες.
Υπάρχει λέξη Περσική «σαγιέ» που σημαίνει σκεπή, εξ ύψους προστασία, σκηνή για προστασία του ανθρώπου και χωρίς έγνοιες ανθρώπινη ζωή.
Παρόμοια λέξη «σάγι» υπάρχει στην Αραβική γλώσσα που σημαίνει προσπάθεια, φροντίδα, ζήλο, σπουδή.
Στην ορθόδοξη όμως παράδοση το έθιμο της «Σαγιάς» συμβολίζει την αιώνια πάλη του καλού με το κακό. Το φως αντιπροσωπεύει το καλό και το σκοτάδι το κακό. Έτσι το φως που έρχεται με τα Άγια Θεοφάνεια συμβολίζει την επικράτηση του φωτός και του καλού επάνω στο σκοτάδι, το σατανά και στα έργα του σκότους.
Στους Καππαδόκες επικρατεί και η άποψη πως η μεγάλη λάμψη από τις φλόγες διώχνει τα «τζίνια», τους καλλικαντζάρους, που αναγκάζονται να κρυφτούν και έτσι προστατεύονται οι άνθρωποι. Υπήρχε δε και η άποψη πως η ίδια η Σαγιά συμβόλιζε την πρώτη βάπτιση του Χριστού.
Βέβαιο είναι πως το έθιμο συνδέεται χρονικά με το γεγονός του χειμερινού ηλιοστασίου, που συμπίπτει με το παλιό ημερολόγιο στη γιορτή των Θεοφανείων.
Αντί Επιλόγου
https://taxiarchispress.blogspot.com/2025/01/2025.html
Για την ιστορία των Ασκητών βλέπε εδώ
http://oisapes.mysch.gr/topos/patrides/agrotes.prosfyges/arsakeio.askites.html
