Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης
Θράκη σε Ξηρασία: Η κρίση των νερών του Άρδα και του Νέστου φέρνει ρήγματα στην αγροτική και γεωπολιτική σταθερότητα
Η λειψυδρία πλήττει τη Ροδόπη και τον Έβρο, οι συμφωνίες με τη Βουλγαρία λήγουν, και η διπλωματία των υδάτων αναζητά επειγόντως τεχνική και πολιτική λύση
Η Θράκη αντιμετωπίζει μία από τις σοβαρότερες κρίσεις υδάτινων πόρων των τελευταίων δεκαετιών. Τα νερά του ποταμού Άρδα, ζωτικής σημασίας για τις αρδεύσεις στον βόρειο Έβρο, λιγοστεύουν. Η Βουλγαρία, που ελέγχει τις πηγές, εμφανίζεται διστακτική για νέα μακροπρόθεσμη συμφωνία. Και όλα αυτά τη στιγμή που η αγροτική παραγωγή καταρρέει, ενώ υποδομές πολλών εκατομμυρίων καθυστερούν να τεθούν σε λειτουργία.
Το ιστορικό: Μία συμφωνία 60 ετών που έληξε – και η επόμενη μέρα παραμένει θολή
Η Ελλάδα διαχειρίζεται εδώ και δεκαετίες μέρος των υδάτων του ποταμού Άρδα, βάσει διμερούς συμφωνίας του 1964, η οποία είχε διάρκεια 60 ετών και έληξε τον Ιούλιο του 2024. Η λήξη της σύμβασης έθεσε σε αναμονή την περιοχή, καθώς η Βουλγαρία διατηρεί τον έλεγχο του φράγματος του Ιβαΐλοβγκραντ και έχει τη διακριτική ευχέρεια να ρυθμίζει τη ροή προς την ελληνική πλευρά.
Μία προσωρινή συμφωνία που υπογράφηκε στα τέλη Ιουλίου 2024 εξασφαλίζει μόνο 77,9 εκατ. κυβικά μέτρα νερού μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2024, ενώ η επόμενη διαπραγμάτευση μετατίθεται για το φθινόπωρο. Η βουλγαρική πλευρά προβάλλει ως εμπόδιο την ενεργειακή της ασφάλεια, καθώς το νερό του Άρδα τροφοδοτεί και υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις.
Αγροτική κατάρρευση και οικολογικές επιπτώσεις
Στον βόρειο Έβρο, οι συνέπειες της μειωμένης παροχής είναι ήδη ορατές. Καλλιέργειες σε περιοχές όπως η Ορεστιάδα, το Διδυμότειχο και τα χωριά του Τριγώνου καταστρέφονται. Σύμφωνα με στοιχεία τοπικών συνεταιρισμών, περίπου 20% των καλλιεργούμενων εκτάσεων έχουν ήδη υποστεί μη αναστρέψιμες ζημιές, ενώ για το υπόλοιπο 50% η παραγωγή εκτιμάται μειωμένη κατά τουλάχιστον 50%.
Πέρα από την αγροτική οικονομία, απειλείται και το οικοσύστημα του Δέλτα του Έβρου. Η μείωση της ροής επιτρέπει την είσοδο αλμυρού νερού από το Αιγαίο στα αρδευτικά κανάλια και τους υγροβιότοπους, προκαλώντας θανάτους άγριων αλόγων και καταστροφή της βιοποικιλότητας.
Ο Νέστος στο τραπέζι: προτάσεις ανταποδοτικής χρήσης και νέο μέτωπο
Η ένταση δεν περιορίζεται μόνο στον Άρδα. Η διαχείριση του ποταμού Νέστου, επίσης διασυνοριακού ποταμού με πηγές στη Βουλγαρία, απασχολεί έντονα Αθήνα και Σόφια. Το 90% των νερών του Νέστου καταλήγει στην Ελλάδα, με μόλις 10% να αξιοποιούνται στη Βουλγαρία, προκαλώντας αντιδράσεις από κύκλους της βουλγαρικής διοίκησης.
Αν και υπάρχει συμφωνία σε ισχύ μέχρι το 2031, το βουλγαρικό ΥΠΕΞ πιέζει για αναδιαπραγμάτευση με ανταποδοτικά οφέλη. Η πρόταση δημιουργίας κοινών έργων ή παροχής ρεύματος από ελληνικές εταιρείες τέθηκε ανεπίσημα, χωρίς ακόμη ουσιαστική πρόοδο.
Τεχνικά έργα εκατομμυρίων: “ΥΔΩΡ 2.0” στη Ροδόπη και την Ξάνθη
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η ελληνική κυβέρνηση επιταχύνει την υλοποίηση έργων όπως το «ΥΔΩΡ 2.0», με σκοπό την ενίσχυση της αυτάρκειας σε νερό στη Θράκη.
Ένα από τα βασικότερα υποέργα αφορά τη μεταφορά υδάτων από τον Νέστο προς την πεδιάδα της Ξάνθης:
-
20,8 χιλιόμετρα αγωγός μεταφοράς,
-
5 αντλιοστάσια και 7 δεξαμενές αποθήκευσης,
-
242 χλμ. δίκτυα άρδευσης για περίπου 56.000 στρέμματα,
-
170 εκατ. ευρώ προϋπολογισμός, με 51 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός 36 μηνών, με το πρώτο λειτουργικό τμήμα να τίθεται σε χρήση σε 18 μήνες, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Υπουργείου Υποδομών και Περιβάλλοντος.
Διπλωματία υδάτων: ευρωπαϊκή πίεση και περιβαλλοντική νομοθεσία
Η κρίση των υδάτων στη Θράκη δεν είναι μόνο εθνικό αλλά ευρωπαϊκό ζήτημα. Η Βουλγαρία, όπως και η Ελλάδα, δεσμεύονται από την Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τη διαχείριση των υδατικών πόρων. Ωστόσο, σε πρακτικό επίπεδο, η έλλειψη κοινών διακρατικών φορέων ελέγχου και η απουσία μηχανισμών υποχρεωτικής κατανομής δυσχεραίνουν τις προσπάθειες.
Ορισμένοι διπλωμάτες της Ε.Ε. προτείνουν τη δημιουργία μιας Διαβαλκανικής Επιτροπής Υδάτων, που θα περιλαμβάνει Ελλάδα, Βουλγαρία, Τουρκία και χώρες της Δυτικής Βαλκανικής για την πρόληψη κρίσεων σχετικών με τη ροή και την ποιότητα νερού.
Το στοίχημα της Θράκης: από την εξάρτηση στην αυτάρκεια;
Η Θράκη βρίσκεται σε κομβικό σημείο: η εξάρτηση από τη ροή ποταμών εκτός συνόρων καθιστά την περιοχή ευάλωτη σε διπλωματικές τριβές, ενώ η καθυστέρηση υποδομών οδηγεί σε απώλεια εισοδήματος, ερήμωση και υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος.
Το στοίχημα είναι πλέον διπλό:
-
Η διασφάλιση μακροχρόνιων και επωφελών συμφωνιών με τη Βουλγαρία.
-
Η επιτάχυνση των έργων που θα επιτρέψουν την τοπική διαχείριση του νερού.
Το νερό στην Θράκη δεν είναι πια δεδομένο – είναι στρατηγικό αγαθό, γεωπολιτικό εργαλείο και αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση της υπαίθρου. Και το αν η Θράκη θα διψάσει ή θα σταθεί όρθια, θα κριθεί στα επόμενα δύο καλοκαίρια.
📌 Πηγή τεκμηρίωσης: Rodopi Press, Insider.gr, ΥΠΕΞ Ελλάδας, in.gr, e-evros.gr, kathimerini.gr, ypaithros.gr, thrakinea.gr
Εθνικός Σχεδιασμός Υδάτων: Η Κυβέρνηση Αντιμετωπίζει τη Λειψυδρία με Νέες Στρατηγικές
Αλεξανδρούπολη: Παρατεταμένη λειψυδρία στην περιοχή Φερών-Πέπλου
