Μια ξεχασμένη μαρτυρία του 1930, που φυλάσσεται στα αρχεία της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης, μας φέρνει κοντά σε δύο σπουδαίες μορφές της νεοελληνικής τέχνης και λογοτεχνίας: τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ και τον ποιητή και πεζογράφο Κώστα Ουράνη.
Ο Ουράνης, το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς, επισκέφτηκε τη Λέσβο και περιέγραψε με ζωντανά λόγια την εμπειρία του σε κείμενο που δημοσιεύτηκε στον «Ταχυδρόμο» της Μυτιλήνης, την εφημερίδα που συνδέθηκε με τον Στρατή Μυριβήλη και το λογοτεχνικό κύκλο της εποχής.
Σε ένα απομεσήμερο γεμάτο ζέστη, ο Ουράνης ανακάλυψε στους τοίχους ενός ταπεινού καφενείου στο χωριό Καρίνη τις ζωγραφιές του Θεόφιλου, του «αλήτη» ζωγράφου όπως τον περιγράφει, που τότε ήταν σχεδόν άγνωστος, χωρίς καμία αναγνώριση. Οι τοιχογραφίες του, απλές και αυθόρμητες, απεικόνιζαν μορφές λαϊκές, ιστορικές και μυθολογικές, εκφράζοντας με χρώματα και μορφές έναν αυθεντικό ελληνικό λαϊκό πολιτισμό.
Ο Ουράνης αναγνωρίζει στον Θεόφιλο έναν καλλιτέχνη εκτός συστήματος, που ζωγράφιζε με αγνή αγάπη για την τέχνη, χωρίς διάθεση για διάσημη ή εμπορική επιτυχία. Η μαρτυρία αυτή αποτυπώνει την πρώτη εικόνα του Θεόφιλου ως ενός ανθρώπου του λαού, με βαθιά ρίζα στην ελληνική παράδοση και πολιτισμό.
Η σημασία αυτού του ντοκουμέντου είναι πολλαπλή: αποκαλύπτει την πολιτισμική ατμόσφαιρα της Λέσβου στις αρχές του 20ού αιώνα, φωτίζει τη σχέση ανάμεσα σε έναν μεγάλο λογοτέχνη και έναν σπουδαίο λαϊκό ζωγράφο, και αναδεικνύει την αξία της λαϊκής τέχνης πριν αυτή τύχει ευρύτερης αναγνώρισης.
Η πηγή αυτής της μαρτυρίας είναι το αρχείο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης, όπου φυλάσσεται το φύλλο του «Ταχυδρόμου» που φιλοξένησε το κείμενο του Κώστα Ουράνη το 1930. Μέσω της διατήρησης και ανάδειξης τέτοιων ιστορικών τεκμηρίων, μπορούμε να ανακαλύψουμε ξανά και ξανά τους δεσμούς της νεοελληνικής τέχνης και λογοτεχνίας με τον λαϊκό πολιτισμό και την ταυτότητά μας.
Αρχική πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Φωτογραφίες: RodopiPress
