1.Εισαγωγή – Η Diyanet και η απώλεια της ηθικής εξουσίας
Η Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet) αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους και ισχυρότερους κρατικούς θεσμούς, με προϋπολογισμό που ξεπερνά εκείνον έξι υπουργείων. Παρά τον ρόλο της ως φορέα καθοδήγησης του τουρκικού λαού προς την ισλαμική ηθική και αρετή, παρατηρείται μια βαθιά αντίφαση: η σπατάλη δημόσιων πόρων και η πολυτέλεια αντιτίθενται στις αρχές της σεμνότητας και ηθικής που η ίδια η θρησκεία προάγει.
Η κατάσταση αυτή υπονομεύει τη νομιμότητα του θεσμού και πλήττει την κοινωνική εμπιστοσύνη προς τη θρησκεία. Ο μετασχηματισμός της Diyanet από θεσμό θρησκευτικής καθοδήγησης σε παράγοντα κοινωνικής έντασης είναι εμφανής και ανησυχητικός.
2. Σκάνδαλα και αμφιλεγόμενη διαχείριση πόρων
Συγκεκριμένα περιστατικά καταδεικνύουν την απομάκρυνση της Diyanet από την αρχική της αποστολή:
-
Ακατάλληλη διαχείριση φιλανθρωπικών πόρων στην Αυστρία: Δημιουργείται η εντύπωση ότι οι δωρεές πολιτών δεν αξιοποιούνται αποκλειστικά για κοινωνική στήριξη, αλλά για συνοδεία θρησκευτικών αξιωματούχων και προσωπικές ανάγκες υψηλά ιστάμενων προσώπων.
-
Πολυτελής συνοδεία Προέδρου Ali Erbaş κατά το Χατζ: Ο συνδυασμός δεκάδων κρατικών υπηρεσιών με την προσωπική παρουσία θρησκευτικών αξιωματούχων ενισχύει την εικόνα σπατάλης και υπερβολής.
-
Παρατεταμένα κηρύγματα: Η διαδοχική σειρά κηρυγμάτων επί δύο εβδομάδες ενίσχυσε τις αντιφάσεις και την υποψία ότι η θρησκεία χρησιμοποιείται ως εργαλείο κοινωνικού ελέγχου.
Η εικόνα αυτή συνδέεται με την υπονόμευση της κοινωνικής δικαιοσύνης και του πνευματικού βάθους των θρησκευτικών διδασκαλιών.
3. Διαστρέβλωση της θρησκευτικής διδασκαλίας
Ένα από τα κεντρικά σημεία κριτικής αφορά τη διαχείριση της έννοιας της haya (σεμνότητα):
-
Η υπερβολική έμφαση στη σεμνότητα, ειδικά στα γυναικεία σώματα και ενδυμασίες, οδηγεί σε κοινωνικούς περιορισμούς που παραπέμπουν σε αυστηρές και περιοριστικές ερμηνείες τύπου Ταλιμπάν ή ΙΚΙΛ/ISIS.
-
Η θρησκευτική πίστη κινδυνεύει να μετατραπεί σε εργαλείο καταπίεσης, αντί να ενισχύει την εσωτερική ευσέβεια και τη δικαιοσύνη.
-
Η πρακτική εφαρμογή της θρησκείας στον δημόσιο χώρο φαίνεται να αποκλίνει από τον πνευματικό και οικουμενικό χαρακτήρα του Ισλάμ, υποβαθμίζοντας την κοινωνική της λειτουργία.
4. Το “πολιτικό Ισλάμ εξωτερικού” και η Θράκη
Η Diyanet φαίνεται να έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για την προβολή της Τουρκίας εκτός συνόρων, με προγράμματα που αφορούν την περίοδο 2024–2028:
-
Θρησκευτική εκπαίδευση: Προβλέπεται η εκπαίδευση 750.000 μαθητών-φοιτητριών σε θρησκευτικά προγράμματα εξωτερικού. Ο αρχικός προϋπολογισμός για 2024–2025 καλύπτει 1.147 μαθητές.
-
Δίκτυο θρησκευτικής υποστήριξης: Σχεδιάζεται η υποστήριξη 2.100.000 Τούρκων πολιτών εκτός Τουρκίας.
-
Οικονομική ενίσχυση: Για το 2024 διατίθενται 91,8 δισ. τουρκικές λίρες για 30.000 δραστηριότητες νέων και οικογενειών εκτός Τουρκίας.
-
Ειδικός προϋπολογισμός: Το τουρκικό κράτος εγκρίνει 500 εκατ. λίρες, ενώ η Diyanet καταρτίζει δικό της προϋπολογισμό ύψους 680.508.256 λίρες για δράσεις εκτός Τουρκίας.
Οι ψευδομουφτήδες στη Θράκη επωφελούνται άμεσα από αυτή τη στρατηγική, καθιστώντας την περιοχή πεδίο άσκησης του “πολιτικού Ισλάμ εξωτερικού” και ενισχύοντας την επιρροή της Τουρκίας μέσω θρησκευτικών δομών και προσωπικοτήτων.
5. Συμπεράσματα
Η Diyanet φαίνεται να κινείται ανάμεσα σε δύο αλληλοσυγκρουόμενες αποστολές: την ηθική και πνευματική καθοδήγηση των πιστών και την προώθηση πολιτικών και γεωπολιτικών στόχων.
Η αντίφαση αυτή έχει τρεις βασικές επιπτώσεις:
-
Απώλεια κοινωνικής αξιοπιστίας: Η σπατάλη πόρων και η πολυτέλεια πλήττουν τη νομιμότητα της θρησκευτικής ηγεσίας.
-
Διαστρέβλωση θρησκευτικής διδασκαλίας: Η εστίαση σε περιοριστικές κοινωνικές πρακτικές περιορίζει τον οικουμενικό χαρακτήρα της πίστης.
-
Ενίσχυση γεωπολιτικής επιρροής: Η Θράκη και άλλες περιοχές μουσουλμανικών κοινοτήτων εκτός Τουρκίας γίνονται εργαλεία του τουρκικού πολιτικού και πολιτισμικού σχεδίου.
Η Diyanet κινδυνεύει να μετατραπεί από πυλώνα θρησκευτικής καθοδήγησης σε μηχανισμό πολιτικής εξωτερικής επιρροής, με σοβαρές συνέπειες για την κοινωνική ηθική, τη θρησκευτική πίστη και τις διεθνείς σχέσεις στην περιοχή.
