Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης
Καταπίεση μειονοτήτων, κλειστή η Χάλκη, συστηματική άρνηση αναγνώρισης του Πατριαρχείου
Παρά τις επίσημες διακηρύξεις περί κοσμικότητας και σεβασμού της ελευθερίας συνείδησης, η Τουρκία συνεχίζει να αντιμετωπίζει τις θρησκευτικές μειονότητες με συστηματικούς περιορισμούς και θεσμική υποβάθμιση.
Η Άγκυρα αναγνωρίζει νομικά μόνο τρεις ιστορικές κοινότητες – Αρμένιους Ορθόδοξους, Εβραίους και Έλληνες Ορθόδοξους – αφήνοντας εκτός προστασίας όλες τις υπόλοιπες θρησκευτικές ομάδες.Παράλληλα, η υποχρεωτική θρησκευτική εκπαίδευση στα δημόσια σχολεία και η ενίσχυση του σουνιτικού δόγματος εντείνουν το κλίμα θρησκευτικού μονοπωλίου.
Οι Αλεβίτες δεν αναγνωρίζονται ως θρησκεία, ενώ τα cemevi παραμένουν χωρίς επίσημο καθεστώς λατρευτικού χώρου.
Οι Προτεστάντες και άλλες χριστιανικές ομάδες καταγγέλλουν απελάσεις, απαγορεύσεις εισόδου και πιέσεις για περιορισμό των δραστηριοτήτων τους.
Η πίεση που ασκείται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο στερείται νομικής αναγνώρισης, ενώ η Θεολογική Σχολή της Χάλκης παραμένει κλειστή επί δεκαετίες, αποκλείοντας την εκπαίδευση νέου κλήρου στην Τουρκία.
- Η κυβέρνηση περιορίζει τη συμμετοχή στην εκλογή του Πατριάρχη μόνο σε Τούρκους πολίτες και
- ελέγχει τη σύνθεση της Ιεράς Συνόδου, παρέχοντας κατά περίπτωση υπηκοότητα σε ιεράρχες για να αυξήσει τον αριθμό εκλόγιμων υποψηφίων.
- Επίσημα, ο Πατριάρχης θεωρείται θρησκευτικός ηγέτης μόνο της Ελληνικής Μειονότητας και όχι των περίπου 300 εκατομμυρίων Ορθοδόξων παγκοσμίως.
- Παρά τις επιλεκτικές παραχωρήσεις για τέλεση λειτουργιών, η κυβέρνηση αρνείται επανειλημμένα στον Πατριάρχη το δικαίωμα να ιερουργεί σε ιστορικά μοναστήρια, όπως στον Άγιο Νικόλαο στην Καππαδοκία ή την Παναγία Σουμελά.
- Σημαντικά ορθόδοξα μνημεία, όπως η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας, παραμένουν εκτεθειμένα σε βανδαλισμούς ή έργα αλλοίωσης, ενώ καταγράφονται περιστατικά υποβάθμισης ιερών χώρων – από καταστροφή θυρών έως πάρτι ηλεκτρονικής μουσικής μέσα σε ναούς.
- Αν και η παρουσία Ορθοδόξων αυξήθηκε αριθμητικά λόγω της εισροής Ρώσων και Ουκρανών προσφύγων το 2023 – ξεπερνώντας τις 200.000 – οι Έλληνες Ορθόδοξοι παραμένουν λιγότεροι από 2.500, με το μέλλον τους να εξαρτάται από τη διάθεση της Άγκυρας να αλλάξει πολιτική. Μέχρι σήμερα, όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι καμία αλλαγή δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
Η Έκθεση-καταπέλτης του ΟΗΕ για την Τουρκία
Η πρόσφατη Έκθεση UPR του ΟΗΕ καταγράφει εκατοντάδες συστάσεις για κράτος δικαίου, μειονότητες και ελευθερίες, ενόψει της 49ης Συνόδου του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (8 Σεπτεμβρίου – 3 Οκτωβρίου 2025).
Η έκθεση αξιολογεί τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις διεθνείς της υποχρεώσεις, με αναφορές σε μεταρρυθμίσεις για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, την προστασία των δικαιωμάτων γυναικών και παιδιών, των προσφύγων, την ελευθερία της έκφρασης και την εφαρμογή του κράτους δικαίου.
Πάνω από 120 συστάσεις επικεντρώνονται σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η δικαστική μεταρρύθμιση, η έμφυλη βία, η βελτίωση της εκπαίδευσης, τα δικαιώματα των μειονοτήτων και η καταπολέμηση των διακρίσεων.
ΒΛΕΠΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΔΩ
Συστάσεις Ελλάδας και Κύπρου προς την Τουρκία
Ελληνικές Συστάσεις προς Άγκυρα
Η Ελλάδα υπέβαλε έξι καταγεγραμμένες συστάσεις προς την Άγκυρα, καλώντας τη να:
-
Συμμορφωθεί με αποφάσεις του ΕΔΑΔ για τα κληρονομικά και περιουσιακά δικαιώματα των μελών της ελληνικής μειονότητας που δεν είναι Τούρκοι υπήκοοι.
-
Τηρήσει τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ για παραβιάσεις στην Κύπρο υπό τουρκική κατοχή.
-
Διασφαλίσει την ελευθερία και ασφάλεια των ΜΜΕ, των πολιτικών κομμάτων και της κοινωνίας των πολιτών.
-
Σέβεται τα πολιτιστικά δικαιώματα της ελληνικής ορθόδοξης μειονότητας, διατηρώντας μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, όπως η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας, ως διαπολιτισμικούς χώρους.
-
Εγγυηθεί τη θρησκευτική ελευθερία, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης της νομικής υπόστασης του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Οι συστάσεις απορρίφθηκαν στην πράξη από την Άγκυρα, δείχνοντας ότι η Τουρκία παραμένει αμετάβλητη στην πολιτική περιορισμού θρησκευτικών και πολιτιστικών ελευθεριών.
Κυπριακές συστάσεις προς Άγκυρα
Η Κυπριακή Δημοκρατία υπέβαλε σειρά συστάσεων, ζητώντας συγκεκριμένα μέτρα για τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εφαρμογή διεθνών αποφάσεων:
-
Εξέταση της προσχώρησης της Τουρκίας στο Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
-
Διερεύνηση της τύχης των αγνοουμένων στην Κύπρο και διασφάλιση απρόσκοπτης πρόσβασης της Επιτροπής Αγνοουμένων.
-
Σεβασμός στα δικαιώματα όλων των Κυπρίων, με έμφαση στους εγκλωβισμένους, και ανεμπόδιστη πρόσβαση σε χριστιανικά θρησκευτικά μνημεία.
-
Ανάκληση της απόφασης αποχώρησης από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
-
Πλήρης εφαρμογή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τα κατεχόμενα, με αποκατάσταση των δικαιωμάτων επιστροφής και ιδιοκτησίας των εκτοπισμένων.
Απορριπτική Στάση Άγκυρας
Η Τουρκία απέρριψε κατηγορηματικά όλες τις συστάσεις, υποστηρίζοντας ότι «δεν αναγνωρίζει ούτε αποδέχεται τις αξιώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκπροσωπεί ολόκληρο το νησί».
Παράλληλα, η Άγκυρα απέρριψε τους ισχυρισμούς που αφορούν το Κυπριακό και τα θέματα μειονοτήτων, ενώ και η ελληνική σύσταση για το Κυπριακό απορρίφθηκε, με επίκληση των «διεθνών συνθηκών του 1960 και των υποχρεώσεων της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης».
Η σκληρή αυτή στάση της Τουρκίας ενισχύει την ένταση γύρω από τα ζητήματα δικαιωμάτων, επιστροφής και διεθνούς δικαίου στο νησί, επαναφέροντας στο προσκήνιο τις διαχρονικές αντιπαραθέσεις γύρω από την κατοχή και την προστασία των μειονοτήτων.
