Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης
Διαδικτυακή αντιπαράθεση στην Τουρκία
Στην Τουρκία έχει ξεσπάσει έντονη διαδικτυακή αντιπαράθεση γύρω από τις αναρτήσεις του χρήστη Ömer Fârék στο X (πρώην Twitter), ο οποίος παρουσιάζεται ως «ερευνητής της περιόδου 1918–1922». Ο Fârék υποστηρίζει ότι η Γαλλία συνέβαλε στον σχεδιασμό της Μεγάλης Επίθεσης του 1922 [ΜΕΤΩΠΟ ΑΦΙΟΝ ΚΑΡΑΧΙΣΑΡ 13/26 Αυγούστου 1922]κατά των ελληνικών δυνάμεων — θέση που προκάλεσε την άμεση αντίδραση του ακαδημαϊκού Fatih Selçuk, ειδικού στις τουρκο-γαλλικές σχέσεις.
Ο Selçuk κατηγορεί τον Fârék για επιλεκτική χρήση αποσπασμάτων («cımbızlama») από επιστημονικές μελέτες, ώστε να στηρίζει αυθαίρετα συμπεράσματα. Όπως εξηγεί, η έρευνά του πράγματι καταγράφει επαφές Άγκυρας–Παρισιού λόγω του γαλλο-βρετανικού ανταγωνισμού, ωστόσο απορρίπτει κατηγορηματικά ότι η Γαλλία είχε συμμετοχή στον στρατιωτικό σχεδιασμό της επίθεσης.
«Η ιστορία δεν γράφεται με αποσπάσματα των 280 χαρακτήρων», σχολιάζει δηκτικά ο Selçuk, υπογραμμίζοντας ότι τέτοιες πρακτικές δηλητηριάζουν τον δημόσιο διάλογο και μετατρέπουν την ιστορική μνήμη σε εργαλείο πολιτικής εκμετάλλευσης. Η αντιπαράθεση αυτή δείχνει πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται πεδίο μάχης για την ερμηνεία της Ιστορίας, επιτρέποντας σε μεμονωμένες φωνές — ακόμη και χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση — να επηρεάζουν την κοινή γνώμη και να ενισχύουν εθνικιστικές τάσεις.
Πολιτική χρήση της ιστορίας στην Τουρκία
Στη σύγχρονη Τουρκία, αφηγήματα σαν αυτά που προωθεί ο Fârék αξιοποιούνται για να ενισχυθεί η εικόνα μιας χώρας «υπό διαρκή απειλή δυτικών συνωμοσιών». Μέσω του ελέγχου της εκπαίδευσης, της πληροφόρησης και των κοινωνικών δικτύων, η κυβέρνηση Erdoğan καλλιεργεί ένα ενοποιητικό αφήγημα υπό απειλή, αναβιώνοντας τη νεοοθωμανική ιδεολογία του AKP και περιορίζοντας την κοινωνική πολυφωνία.
Η διάσταση των μεγάλων δυνάμεων στη Μικρασιατική Καταστροφή
Στο βιβλίο του Μικρασιατική Εκστρατεία: Τα βήματα προς την καταστροφή (2020), ο Στρατής Χαραλάμπους υπογραμμίζει ότι η ελληνική ήττα δεν οφείλεται αποκλειστικά σε εσωτερικά λάθη και αδυναμίες. Αντίθετα, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι αντιτιθέμενες επιδιώξεις Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Ρωσίας στο πλαίσιο του «Ανατολικού ζητήματος».
Μέσα από στρατηγικούς χειρισμούς και διπλωματικά παιχνίδια, οι ξένες δυνάμεις διαμόρφωναν το πεδίο των επιχειρήσεων, συχνά υπερκαλύπτοντας τις ελληνικές επιλογές και επιτείνοντας τη σύγχυση και τη διχόνοια στο εσωτερικό.
Παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
- Στις 20 Οκτ 1921 μετά την αποτυχία του ΕΣ στο Σαγγάριο ο Γάλλος φραγκολεβαντίνος βουλευτής φίλος του πρωθυπουργού Briand πέτυχε την υπογραφή συμφωνίας με την Άγκυρα, ακολουθώντας τα βήματα των Ρώσων Μπολσεβίκων που είχαν υπογράψει το Σύμφωνο φιλίας στη Μόσχα με την Άγκυρα τον Μάρτιο 1921.
- Στην εθνική εορτή της Γαλλία 14 Ιουλίου 1922 μόλις ένα μήνα πριν την τουρκική επίθεση ο Γάλλος ανεπίσημος στρατιωτικός ακόλουθος στην Άγκυρα συνταγματάρχης Mougin δήλωσε υψώνοντας το ποτήρι “Θα έλθει μια μέρα που και η Τουρκία θα γιορτάζει τη δική της μέρα ανεξαρτησίας” (Χαραλάμπους, Σ. (2020). Μικρασιατική Εκστρατεία: Τα βήματα προς την καταστροφή. Μυτιλήνη: Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών. Σελ. 227-228)
- Ενδεικτικά, τον Δεκέμβριο του 1921 η στάση της Γαλλίας έγινε εμφανής: ο συνταγματάρχης Μουγκέν δήλωσε ότι το Παρίσι ανησυχούσε μόνο για τυχόν τουρκικές επιθέσεις κατά των ελληνικών δυνάμεων,ενώ τηλεγραφήματα του Σελαλετίν Αρίφ Μπέη καταγράφουν την έμμεση γαλλική υποστήριξη προς την Άγκυρα (Γκουρσελ, Τζ. (2020). Η Τουρκική Επανάσταση, Η Εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ (1919–1923). Άγκυρα: Εκδόσεις Ιστορικής Τεκμηρίωσης, σσ. 157–160.Την ίδια στιγμή, η βρετανική πολιτική εμφανιζόταν διχασμένη, με τον Λόρδο Τζωρτζ να προεξοφλεί τουρκική νίκη και τον Λόρδο Κέρζον να στηρίζει την Ελλάδα.
- Ο πρώτος σοβιετικός πρέσβης στην Άγκυρα Semyon Aralov και η αντιπροσωπεία του επισκέφθηκαν το μέτωπο στο Ak Sehir και συμμετείχαν ενεργά στη σύνταξη των σχεδίων επίθεσης του τουρκικού στρατού κατά τον Αύγουστο του 1922. (Χαραλάμπους, Σ. (2020). Μικρασιατική Εκστρατεία: Τα βήματα προς την καταστροφή. Μυτιλήνη: Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών. Σελ. 175)
Βιβλιογραφικές αναφορές
-
Γκουρσελ, Τζ. (2020). Η Τουρκική Επανάσταση, Η Εποχή του Κεμάλ Ατατούρκ (1919–1923). Άγκυρα: Εκδόσεις Ιστορικής Τεκμηρίωσης, σσ. 157–160.
-
Χαραλάμπους, Σ. (2020). Μικρασιατική Εκστρατεία: Τα βήματα προς την καταστροφή. Μυτιλήνη: Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών.
